Tatarzy Polscy . Ciągłość i zmiana
Jak to się stało, że zainteresowałam się Tatarami mieszkającymi w Polsce ?
Otóż przyczyniła się do tego praca domowa z geografii mojego syna 🙂 Miał napisać o mniejszościach etnicznych w Polsce. Wybrał Tatarów. Przeczytałam jego pracę i … pomyślałam :
jak ja do tej pory mogłam ominąć taki ciekawy kawałek polskiej kultury ?
Szybko więc stratę nadrobiliśmy i tuż po zakończeniu roku szkolnego znaleźliśmy się na Tatarskim Szlaku na Podlasiu.
Szlak Tatarski
Jednym zdaniem :
Ciekawe miejsca !
Na początek klika wskazówek technicznych i następnie opowiem Wam trochę o Tatarach i ich historii 🙂 W czym pomoże mi książka Karoli Radłowskiej
“Tatarzy polscy. Ciągłość i zmiana”
Szlak tatarski
znajduje się w północno- wschodniej części Polski, na Podlasiu.
- zostały wytyczone pieszo-rowerowe szlaki turystyczne – Szlak Tatarski Duży (Sokółka – Bohoniki – Stara Kamionka – Wierzchlesie – Talkowszczyzna – Nowa Świdziałówka – Nietupa –Kruszyniany)
- Szlak Tatarski Mały (Kruszyniany, Józefowo, Królowe Stojło i Waliły-Stacja) wiodące wzdłuż miejsc związanych z Polskimi Tatarami.
Szlak Tatarski to szereg miejscowości podlaskich związanych historycznie, architektonicznie oraz współcześnie z kulturą tatarską i religią muzułmańską.
Centralnymi miejscowościami szlaku są Kruszyniany i Bohoniki ale wycieczkę warto rozpocząć już w Sokółce w Muzeum Ziemi Sokólskiej. Można się tam zapoznać z kolekcją eksponatów tatarskich, a także z historią tej narodowości w Polsce.
Meczet w Kruszynianach
W Bohonikach największą atrakcją jest meczet z II połowy XIX wieku, który jest zbudowany na planie kwadratu z wystającym gankiem. Meczet ten jest udostępniony do zwiedzania.
Pani Eugenia Radkiewicz jest zawsze w pobliżu i chętnie otwiera meczet dla tych, którzy chcą usłyszeć historię Tatarów i islamu w Polsce. W Bohonikach znajdziemy również największy muzułmański cmentarz w Polsce.
Następną miejscowością na trasie są Kruszyniany. Jeśli z Bohonik do Kruszynian przejedziemy przez Krynki będziemy mogli zobaczyć również największe rondo w Polsce, które ma 11 zjazdów 🙂
Meczet w Bohonikach
Meczet w Kruszynianach jest zbudowany na planie prostokąta, z dwoma wieżami i minaretem. Przewodnikiem i opiekunem świątyni jest Dżemil Gembicki. Świetny mówca. Optymistyczny, przyjazny człowiek.
Jego opowieści są długie i bardzo ciekawe. Obok meczetu znajduje się mizar czyli drugi tatarski cmentarz z najstarszym nagrobkiem z 1699 roku.
W pobliżu jest również Tatarska Jurta czyli restauracja z tatarskim jedzeniem. W 2010 roku Kruszyniany odwiedził Książę Karol.
Zwiedzanie można zakończyć w Supraślu lub Białymstoku. W Supraślu do zobaczenia jest Muzeum Ikon, a w Białymstoku … oczywiście szlak najpiękniejszych murali 🙂
A teraz garść historii i informacji o Tatarach w Polsce, które wyczytałam w książce o tym samym tytule.
Tatarzy Polscy. Ciągłość i zmiana
Województwo podlaskie stanowi współcześnie najliczniej zamieszkałe przez tatarów terytorium. Skupieni są oni głównie w Białymstoku, Bohonikach, Suchowoli i Kruszynianach. Dokładne oszacowanie liczby polskich Tatarów, podobnie jak i innych grup etnicznych jest niemożliwe.
Książka dr. Radłowskiej to praca doktorska przygotowana na Wydziale Historyczno-Socjologicznym Uniwersytetu w Białymstoku. Jednak niech Was to nie odstrasza … książka jest przyjazna czytelnikom.
Nie ma w niej zawiłości, mnóstwa odwołań do przypisów czy niejasnych sformułowań. Autorka opisuje w niej nie tylko religię, zwyczaje i obrzędowość społeczności, ale też skupia się, jak sam podtytuł mówi, na zmianach zachodzących w jej obrębie. To bardzo ciekawe zagadnienie.
Zacznijmy od początku 🙂 Czyli skąd w Polsce Tatarzy ?
Tatarzy Polscy- Szlak tatarski
Tatarzy pojawili się w Bohonikach pod koniec XVII wieku. Wówczas to Jan III Sobieski darował wieś niejakiemu rotmistrzowi Olejewskiemu w zamian za wierną służbę.
W 1679 roku osiedliło się w Bohonikach 30 tatarskich rodzin.
W tym samym czasie król nadał Tatarom Kruszyniany oraz kilka innych okolicznych wsi.
Była to nagroda za ich męstwo. Istnieje również teoria, że Sobieski po prostu zalegał im z żołdem. Część chorągwi zbuntowała się i w 1672 roku przeszła na stronę turecką. Król chcąc ściągnąć je z powrotem, po prostu zaczął rozdawać ziemię.
Jakkolwiek było, na Podlasiu wyrosła muzułmańska enklawa. Zarówno Pani Eugenia jak i Pan Dżemil opowiadali tę pierwszą wersję.
Szlak Tatarski
Wzbudzającą największe emocje wśród Polaków jest oczywiście religia tej grupy etnicznej – Islam.
Analiza współczesnej sytuacji politycznej, kryzys uchodźczy oraz nasilające się nastroje antymuzułmańskie dowodzą, że nasza wiedza o islamie jest szczątkowa i bardzo stereotypowa.
Tym bardziej zachęcam Was do odwiedzenia tatarskich miejsc by odrobinę odczarować te religie. Na te naszej sytuacji politycznej szczególnego znaczenia nabiera funkcjonowanie w granicach naszego państwa autochtonicznej społeczności muzułmańskiej, stanowiącej przykład pokojowego współistnienia islamu i chrześcijaństwa. Bo trzeba przyznać, że jak pisze Radłowska :
“Fenomen Tatarów polskich wyrażający się wielowiekowym trwaniu tej grupy muzułmańskiej wśród chrześcijańskiej większości, od lat zdumiewa naukowców”
Tatarzy polscy to świetnie zasymilowani i nienarzucający się ze swoja wiarą ludzie, którzy dobrze wiedzą w jakim kraju żyją. Mają szacunek zarówno do siebie jak i do innych.
Zaciekawionych odsyłam do książki a sama przedstawię Wam jeszcze kilka obrzędów religijnych, które dominują w tej społeczności.
Do najważniejszych świąt tatarskich należą Ramadan Bajram i Kurban Bajram.
Ramadan Bajram to trzydniowe święto obchodzone na zakończenie postu. Pierwszego dnia w meczetach odprawiane są wtedy nabożeństwa oraz wyprawiane bale tatarskie.
Kurban Bajram obchodzi się natomiast dla upamiętnienia ofiary złożonej przez Abrahama. Przypada ono na zakończenie pielgrzymki do Mekki, 10. dnia miesiąca zu al-hidżdża, i upamiętnia ofiarę, jaką miał złożyć Abraham ze swojego syna Izaaka, a zamienioną przez Boga na ofiarę z baranka. Centrum tego święta w Polsce to Bohoniki, gdzie kultywowany był rytuał polegający na złożeniu ofiary ze zwierzęcia w trakcie rytualnego uboju.
Z okazji tego święta dorośli otrzymują podarunki – najczęściej odzież, a dzieci – słodycze i owoce. Ważnym elementem Kurban Bajramu jest także wspólna uczta, podczas której podaje się specjały kulinarne z obowiązkowym ryżem (pilaw), jarzynami, sałatą i leguminą jabłkową. Na stołach pojawiają się: kołduny, pierogi z mięsem, kibiny, czebureki, pierekaczewnik, trebuszok, bielusz, słodycze i inne tatarskie smakołyki.
Następny post zatem będzie o tatarskiej kuchni 🙂
Na koniec jeszcze trzy ciekawostki :
- Henryk Sienkiewicz był potomkiem Tatarów
- Obrzędowość pogrzebowa Tatarów zawiera elementy szamanizmu, czyli starej religii koczowniczych ludów tureckich. Np. zgodnie z prawem religijnym Tatar – muzułmanin winien być pochowany w ciągu trzech dni.
- Uroczystość nadania niemowlęciu imienia nosi nazwę azanu i jest to symboliczne włączenie dziecka do społeczności muzułmańskiej. Nadanie imienia winno dokonać się jak najszybciej po narodzeniu dziecka.
Mam nadzieję, że zachęciłam Was do odwiedzenia tego egzotycznego miejsca w Polsce. Naprawdę warto.
Anna TAMTO
Zobaczcie również:
Dodaj komentarz